Gemeente especial di Hulanda?
Gemeente especial di Hulanda?
Imagina bo ta biba den un di e gemeentanan di Hulanda. Bo ta 74 aña y cu pension. Pa e pension bo ta ricibi alrededor di 700 euro pa luna. Mi pregunta ta: "Bo por biba di esaki? Bo por paga luz y awa cu esaki, den e tempo dificil aki?"
Bo mester a cuminsa calcula awor mes. Esaki ta klop? E no ta un fayo? Ta 700 euro mes?! E hendenan grandi na Hulanda ta ricibi rond di 1250 euro mes? “No, mi lo no por a biba di e suma aki.” Cu tur e prijsnan halto di gas, awa y luz, lo no sali. Mester tin un fayo aki.
Mi mester bisa bo cu mi no a faya aki. En berdad, e hendenan grandi na Hulanda ta ricibi rond di 1250 euro. Pero na Boneiro, cu den 2010 a bira un gemeente especial di Hulanda, esaki malhechoramente no ta e caso. Eynan hende ta ricibi alrededor di 700 euro pa luna. Pa bisa cla, 752 dollar, cu cambio di awe e ta 711,81 euro. Pa compara cu Sint-Eustatius, unda nan ta ricibi 860,42 Euro (909 dollar) y Saba, unda nan ta ricibi 848,11 euro (896 dollar).
Dicon e diferencia ta asina grandi? Ta dificil di kere, pero na Boneiro casi mita di e habitantenan ta biba bou di e lina di pobresa. E salario minimo ta hopi menos cu esun na Hulanda. E penshunan no ta ni mitar di esunnan na Hulanda y e penshunan ta cai atras den comparacion cu e gastonan di bida. Door di un sistema nobo di belasting, unda e gastonan a bai di halto pa abou, e riconan ta bira mas rico y e pobernan ta bira mas pober.
Pa bastante tempo Consumentenbond di Boneiro ta traha pa e salario minimo ta bira igual. Awor nan a bai te na hues. No por ta asina cu den Hulanda no tur hende ta wordo trata igual. Den constitucion ta regula esaki y mester actua segun e principio di igualdad. Awor nan ta laga e habitantenan di Boneiro den sambuco pa bastante tempo.
Nos por bisa cu e gran mayoria di e habitantenan di Boneiro ta desendientenan di esclavonan y pa motibo di esey nan ta forma parti di e historia di esclavitud. Algun dia pasa gobierno di Hulanda a ofrece disculpa pa e historia di esclavitud. A haya e palabranan corecto, pero awor ta grita pa e accionnan corecto. Gobierno di Hulanda a reserva 200 mion pa e concientisacion di e historia di esclavitud. A reserva pa un minimo social na Boneiro alrededor di 14 mion. Sinembargo ainda no tin un minimo social pa Boneiro, Saba y Sint-Eustatius. Segun minister Carola Schouten esaki mester a keda regla pa despues di tres aña, pero den e debate di Parlamento nan no a duna un deadline i nan ta poni un comicion independiente atrobe. E ta e di tres comicion cu mester mira esaki.
Qui sa si despues di tres aña nan lo tuma un desicion. Pasobra pa 2025 e mester a keda regla. Dicon e ta tuma asina hopi tempo? Mi ta haya e imprescion cu nan simplemente no kier cuminsa y Hulandesnan no a siña nada di historia. Un biaha mas nan ta trata e pueblo cu daño.
Dia 10 di oktober 2010 a termina Antillas Hulandes y e islanan di Curaçao y Sint-Maarten a haya un Status Aparte den Reino. Aruba a haya un Status Aparte caba na 1986. Awor Saba, Sint-Eustatius y Boneiro a bira gemeente especial di Hulanda. Bo mester ta di acuerdo cu mi cu nan mester wordo trata igual na cualkier otro gemeente na Hulanda.
Na 2015 un comision a prepara un rapport pa evalua e structura estatutario di e islanan di Boneiro, Saba y Sint-Eustatius, bou di e nomber Caribe Hulandes riba leynan, gobierno y e consequensianan pa e pueblo. Segun e comision independiente aki, tin sigur resultadonan positivo logra. Manera den cuido y den enseñansa. Nan tin un seguro di cuido obligatorio. Aunke e hendenan na Boneiro, cu un 54% ta bisa cu enseñansa a mehora, mi mes no ta masha sigur si e comentarionan positivo den enseñansa tambe ta aplicabel pa e studiantenan di Boneiro. Nan ta tene cuenta na un cierto nivel cu e mundo di experiencia y metodonan di enseñansa di e studiantenan aki? Nan ta keda aleha di enseñansa pa motibo di esaki? Nan por expresa nan habilidadnan y inteligensia sufisiente? Talvez pa despues di awor nan ta mira esaki.
Resultadonan menos bon tabata mira den seguridad, mantenemento di caminda y e pobresa a aumenta. E gastonan pa transporte, awa, internet y energia ta hopi halto. Un 72% di e pueblo di Boneiro a bisa na 2015 cu nan poder di compra a empeora. A investiga e motibonan. E acuerdonan no tabata cla y tabatin gran diferencia den idioma, tamano y cultura, loke a haci e proceso no core suavemente. E hendenan a mira un relasion cu Hulanda como un ventaha, pero awor nan ta keda desapunta. Bida na Boneiro ta diferente di esun na Hulanda y cosnan no mester wordo forza pa keda regla. Cambio ta tuma tempo. Pero Hulanda realmente mester di 15 aña pa pone un minimo social riba e islanan aki? Esaki mester a keda regla caba!
Ademas, mester mira como un problema preocupante. Y kico Hulanda mester preocupa su mes ta e cambio di clima na Boneiro. Asina e isla aki den futuro, como e prome gemeente di Hulanda, den 2150 lo bai 1/5 parti bou awa. P’esei hopi luga pa duik lo perde. No solamente esaki, pero tambe e famoso cas di esclavo na costa lo keda den peliger di desaparece. Greenpeace kier trece e estado Hulandes pa derecho. Segun Greenpeace Hulanda ta haciendo masha poco pa busca un solucion. Aki tambe tur cos ta tuma mucho tempo.
Hulanda no ta responsabel pa e problemanan aki? Of nan no kier tuma responsabilidad pa esaki? Nos ta den e tempo colonial atrobe? Unda e islanan lo wordo explota atrobe y laga pa nan cuenta? Hulanda lo mester bolbe ofrece disculpa pa esaki den futuro? No, nos ta pidi pa un cambio y un solucion rapido!